Dziuplaki i półdziuplaki
Dziuplaki
Dziupla wykuta przez dzięcioła dużego.
Dziuplakami nazywa się wszystkie ptaki, które swoje gniazda zakładają w dziuplach drzew. Nie jest ich wiele. Należą do nich: sikory, pleszka, muchołówka żałobna, kowalik, szpak, dzięcioły, sowy, kraska i dudek. Część z nich chętnie zakłada też gniazda w skrzynkach lęgowych, zwłaszcza jeśli w okolicy mało jest dziupli naturalnych. Ptaki traktują dziuplę jako miejsce w pełni bezpieczne. Oprócz lęgów spędzają w niej także noce, a kiedy w ciągu dnia umkną do dziupli drapieżnikowi, potrafią nie wylatywać z niej przez dłuższy czas.
Niektóre z nich, na przykład sikory, pleszka i muchołówka budują w dziupli gniazda; inne, np. dzięcioły czy sowy, składają jaja bezpośrednio na podłodze skrzynki. To właśnie z myślą o tych ostatnich warto dno budki wysypywać warstwą trocin. Pozwoli to utrzymać jaja w centralnym położeniu, co ułatwi dorosłym ptakom ich wysiadywanie.
Dziuplaki do grupa ptaków, które najłatwiej zachęcić do gniazdowania w okolicy naszego ogrodu. Wystarczy wywiesić odpowiednią budkę i możemy się spodziewać, że za jakiś czas zostanie ona zajęta. Najchętniej z naszych domków korzystają sikory: bogatka i modraszka a także pleszka, muchołówka żałobna i szpaki. Natomiast rzadziej kowalik, krętogłów, jerzyk czy sikory leśne, takie jak czubatka i sosnówka. Dzieje się tak dlatego, że np. kowalik woli dziuple położone dość wysoko, zazwyczaj wyżej niż wieszamy budki. Z kolei czubatka i sosnówka lubią dziuple z otworem o mniejszej średnicy niż np. bogatka. Najrzadziej z budek korzystają pewne gatunki dzięciołów (bez krętogłowa) oraz sikory zwane szarytkami – sikora uboga i czarnogłówka. Ptaki te z reguły same wykuwają sobie dziuple. Wydaje się to nam oczywiste w przypadku dzięciołów, natomiast zaskakuje u najmniejszych naszych sikorek. Tymczasem szarytki – bo o nich tu mowa - mają mały i mocny dziób, a dziuple wykuwają w miękkim próchnie.
Dzięcioły najczęściej korzystają z budek zimą; traktują je wówczas jako bezpieczne miejsce do spędzenia nocy (zwłaszcza dzięcioł duży). Często w tym celu dostosowują budki dla sikor do swoich gabarytów i powiększają otwór wlotowy. Niestety, czasem robią to także w okresie lęgowym, żeby zrabować pisklęta mniejszych ptaków.
Półdziuplaki
Półdziuplaki to grupa ptaków, która zakłada swoje gniazda w szczelinach murów, pod dachami czy w dziuplach z dużym otworem, przez który mają dobrą widoczność na okolicę. Dla tej grupy także opracowano budki lęgowe, tzw. półotwarte; w skrócie typ P. Osobiście ich nie polecam, gdyż nie zapewniają one odpowiedniego bezpieczeństwa pisklętom, a nawet i ptakom dorosłym. Przede wszystkim są widoczne i często są rabowane przez ptaki krukowate, takie jak sroki, sójki czy kawki. Dla półdziuplaków lepiej tworzyć miejsca na gniazdo w otwartych strychach (o ile wiemy, że nie mamy tam kuny domowej) lub pod dachami, tak aby nie były one dobrze widoczne. Jeśli nie mamy pewności co do tego, czy dobrze umieścimy skrzynkę typu P, to lepiej z niej zrezygnować. Półdziuplaki świetnie sobie radzą w świecie zabudowanym przez człowieka i same znajdą najlepsze dla siebie miejsce na gniazdo.
